MAYIS GÜNLERİ

19 Mayıs'ı Anlamak

Cumhuriyet’in yeni yüzyılına adım attığımız 2023 yılında,  Cumhuriyetimizin KURTULUŞ sürecinin başlangıcı 19 Mayıs’ı; değerli tarihçi Sinan Meydan’ın iki gün önceki “19 Mayısı Anlamak” başlıklı yazısından yararlanarak anmak istedim.

*

Cumhuriyet Tarihçisi yazar, yazısını şu iki cümleyle bitirir:

“Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkıp emperyalist işgale karşı Ulusal Kurtuluş Savaşı ve saraya/sultana karşı ulusal egemenlik mücadelesi yürütürken asla toplumsal gerçeklikten kopmadı, sürekli bilimsel analizler yaptı ve akıllı stratejilerle başarıya ulaştı.

Özellikle bu günlerde 19 Mayıs’ı anlamak, 19 Mayıs’ta Samsun’a çıkan Mustafa Kemal Atatürk’ten ders ve ilham almak gerekir.”

*

19 Mayısı anlamak için, o günlere dönmek ve içinde bulunulan koşulların olumsuzluğunu görmek gerekir.

Yazarımız kötü koşulları şöyle özetler:

“1911-1918 arasında  devam eden yıkıcı savaşlar sonrası Osmanlı Devleti; milyonlarca insan, yüz binlerce kilometrekare toprak kaybetmiş ,sadece Doğu Trakya, İstanbul ve Anadolu kalmıştı. Halkın  yüzde 80’i köylerde ve tarımla uğraşmakta, yüzde 70’i salgın hastalıklarla pençeleşmekte,  yüzde 95’i okuma-yazma bilmemekteydi. Halk, tarikat-cemaat kıskacındaydı. Ülkede ne yeterli fabrika, ne yeterli yol, ne yeterli okul, ne yeterli öğretmen, ne yeterli hastane, ne yeterli doktor vardı. Ülke her bakımdan dışa bağımlıydı. Ülkenin milli varlıkları ve temel kaynakları yabancıların elindeydi. Kadın, medeni ve siyasi haklarından yoksundu.

30 Ekim 1918 Mondros Ateşkes Antlaşması ile; önce ordular dağıtıldı, silah ve cephaneye el konuldu, tüneller, tersaneler, demiryolları, limanlar İtilaf devletlerince kontrol edilmeye başlandı. Devlet, borç içindeydi. Hükümet memur maaşlarını bile ödeyemiyordu.

Savaşı kazananlar Anadolu ve civarını işgale başladı. 13.Kasım.1918’de İstanbul; ve Mustafa Kemal’in Samsun’a hareket etmesinden bir gün önce, 15.Mayıs.1919’da  İzmir işgal edildi.”

*

Ülke bu kötü koşullarda ve halk yaşam savaşı verirken Saray ne yapmaktaydı?

Yazarımız anlatmaya devam eder:

“İstanbul’daki Osmanlı Saray Hükümeti (Padişah Vahdettin ve Sadrazam Damat Ferit) ve neredeyse tüm siyasi partiler İngiliz, Fransız veya ABD himayesine sığınma yanlısıydı. Padişah Vahdettin, İngilizlerin bir dediğini iki etmeyerek işgallerin önlenebileceğini, en azından tahtını/tacını koruyabileceğini düşünüyordu. Aydınların çoğu İngiliz veya Amerikan mandası istiyordu. İngiliz Muhipleri Cemiyeti, Wilson Prensipleri Cemiyeti, Teali İslam Cemiyeti gibi zararlı cemiyetler kurulmuştu. Ülkenin her yerinde yabancı konsoloslar, yüksek komiserler ve ajanlar vardı.
Buna karşın Anadolu’da işgallere karşı Kuvayı Milliye hareketi ortaya çıkmış; Müdafaai Hukuk Cemiyetleri kurulmuştu. Bu Milli Uyanıştı. 

Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarken ülkenin durumu böyleydi. Ancak o umutsuz değildi. Siyasal ve toplumsal gerçekliğin farkındaydı. Sorunları ve çözüm yollarını iyi biliyordu.  

Saraya/sultana değil, millete dayanacak; sarayı/sultanı değil, vatanı milleti kurtaracaktı.

İstanbul’da oluşturduğu “kurtuluş ekibini” Amasya’da bir araya getirip Amasya Genelgesi’ni yayımladı.

 “Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır” 

Sonra Erzurum ve Sivas Kongrelerini toplayarak kurtuluş yolunu belirledi. 

Dağınık haldeki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerini Sivas Kongresi’nde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adıyla birleştirdi. Milleti temsil etmek için bir Temsil Heyeti kurdu. Böylece kurtuluşun ilk örgütlenmesini gerçekleştirdi. 

İrade-i Milliye ve Hâkimiyeti Milliye gibi gazetelerle, Anadolu Ajansı ile içeride ve dışarıda süratle kamuoyu oluşturmaya başladı.

Mücadeleyi millete mal etmek ve milli iradeyi egemen kılmak için Ankara'da TBMM’yi açtı. 

İşgale karşı askeri direniş için düzenli orduyu kurdu. 

İki yönlü bir kurtuluş planıyla bir taraftan ülkeyi bağımsızlığa, diğer taraftan ulusu egemenliğe kavuşturacak adımları attı. 

Bu amaçla içeride ve dışarıda ittifaklar kurdu.”

*

KURTULUŞ süreci 30.Ağustos.1922 zaferiyle noktalandı.

KURULUŞ dönemine geçildi.

Cumhuriyet, Çağdaş Devrimlerle taçlandırılarak Aydınlık günlere ulaşıldı.

*

2023 Mayıs Günleri

Cumhuriyetimizin 100. Yılında 19.Mayıs kutlamaları bu tarihi gerçekler ışığında değerlendirildiğinde; 2023 mayıs günlerinin 104 yıl öncesinin mayıs günleri ile benzer koşullar içerdiğini söylemek çok da abartılı sayılmaz.

Bugünler de; 1919 mayıs günleri gibi, geniş katılımlı güç birliği ile Cumhuriyet değerlerinin korunması mücadelesine odaklanmamız gereken günlerdir.

Cumhuriyet tarihimizde, Mayıs Günleri aydınlığa kapıların açıldığı günlerdir.

Tüm  Ulusumuzun 19 Mayıs Bayramını Kutlarız...

Kaynak: Sinan Meydan, 19 Mayısı Anlamak,
 Cumhuriyet Gazetesi, 17.Mayıs.2023

EDİTÖR 'den...

Okunma Sayısı: 331